- ಮಂಜುಳಾ ಶೆಟ್ಟಿ, ಮಂಗಳೂರು
ಆಟವೆಂಬುದು ಸೃಷ್ಟಿಯ ಸಕಲ ಜೀವಗಳ ಜನ್ಮದತ್ತ ಪ್ರವೃತ್ತಿ. ಆಟವೆಂದರೆ ಅನುಭವದ ಒಳನೋಟ. ಸಮಯದ ಸದುಪಯೋಗ, ಮನರಂಜನೆ, ಬಾಂಧವ್ಯದ ಬೆಸುಗೆ, ಸಾಹಸಪರೀಕ್ಷೆ, ಸಹಬಾಳ್ವೆ, ಏಕತೆ, ದೈಹಿಕ ಮತ್ತು ಮಾನಸಿಕ ಆರೋಗ್ಯಗಳನ್ನು ವರ್ಧಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಸಹಕಾರಿ. ಹೀಗೆ ಹತ್ತು ಹಲವು ಪ್ರಯೋಜನಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಬಹುದು. ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಕ್ರೀಡೆ ಯೆಂದರೆ ಅವಧಾನ, ಗಮ್ಯದೆಡೆಗಿನ ಧ್ಯಾನ, ಪಥನಿಷ್ಠ ವಾದ ಏಕಚಿತ್ತ. ಒಳಾಂಗಣ ಕ್ರೀಡೆಯಾಗಲಿ, ಹೊರಾಂಗಣದ್ದಾಗಿರಲಿ, ಆಡುವ-ಆಡಿಸುವ-ನೋಡುವ ಎಲ್ಲ ಕಣ್ಣುಗಳೂ ನೆಟ್ಟಿರುವುದು ಗೆಲುವಿನತ್ತ. ಅಲ್ಲಿ ಗೆಲುವಿನ ರೋಮಾಂಚನದೊಂದಿಗೆ ಸೋಲನ್ನು ಸಮಚಿತ್ತದಿಂದ ಸ್ವೀಕರಿಸುವ ಉಚಿತ ಪಾಠವೂ ಲಭ್ಯ. ಆಡುವವರು ಮತ್ತು ನೋಡುವವರ ಪ್ರಜ್ಞೆಗಳನ್ನು ಬೆಸೆವ ಸಮರಸ-ಸಮಭಾವ-ಸೌಹಾರ್ದವೂ ಅಲ್ಲಿದೆ.
ಔಪಚಾರಿಕ ಆಟಗಳು ನಾಗರಿಕತೆಯೊಂದಿಗೆ ರೂಪಾಂತರಗೊಳ್ಳುತ್ತ ಇವತ್ತು ವಿಶ್ವಾತ್ಮಕ ನೆಲೆಯನ್ನು ಪಡಕೊಂಡಿವೆ. ಏಶ್ಯಾಡ್, ಒಲಿಂಪಿಕ್ಸ್, ಕಾಮನ್‍ವೆಲ್ತ್, 20-20 ಆಟಗಳು ಜಾಗತಿಕ ಉನ್ಮಾದವನ್ನು, ಸಮೂಹ ಸನ್ನಿಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುವಷ್ಟರ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಬೆಳೆದಿವೆ. ಈ ಲೇಖನದ ಕಾಳಜಿ ಇರುವುದು ಅನೌಪಚಾರಿಕ ಆಟಗಳ ಬಗ್ಗೆ. ಮನೆಯ ಜಗಲಿ, ಅಂಗಳ, ಬಾವಿಕಟ್ಟೆ, ಕಾಲುಸಂಕದ ಬದಿಯಲ್ಲಿ, ಹಿತ್ತಲ ಮರದ ನೆರಳಲ್ಲಿ, ಶಾಲೆಯ ಪಾಠಗಳ ನಡುವಿನ ವಿರಾಮ ದಲ್ಲಿ… ಹೀಗೆ ಎಲ್ಲೆಂದರಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕ ಸಣ್ಣ ಅವಕಾಶದಲ್ಲಿ, ಓರಗೆಯವರನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ, ಗೆಳೆಯರನ್ನು ಕಾಡಿ ಬೇಡಿ, ಅಣ್ಣ-ಅಕ್ಕಂದಿ ರನ್ನು ಓಲೈಸಿ ಕಲಿತು ಸಿದ್ಧಿಸಿಕೊಂಡ ಈ ಆಟಗಳು ನಮ್ಮ ಬಾಲ್ಯವನ್ನು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ನಮ್ಮ ಇಡೀ ಬದುಕನ್ನೇ ರೂಪಿಸುವ ಶಕ್ತಿಯವು. ಕೆಲವನ್ನು ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳೋಣ.
ನಮ್ಮ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲೊಂದು ಆಟವಿತ್ತು. ‘ಕಾಗೆ ಗಿಳಿ’ ಆಟವೆಂದು ಅದರ ಹೆಸರು. ಮುಟ್ಟಾಟ ಎಂಬುದು ಪರ್ಯಾಯ ಹೆಸರು. ಹೆಬ್ಬೆರಳು-ತೋರುಬೆರಳನ್ನು ವೃತ್ತ ರಚಿಸು ವಂತೆ ಹಿಡಿದು, ತುಟಿಗಳಿಂದ ಅರ್ಧ ಅಡಿಯಷ್ಟು ದೂರದಲ್ಲಿಟ್ಟು ಆ ವೃತ್ತದೊಳ ಗಿಂದ ಉಗುಳುವುದು. ಒಂದಾದರೂ ಉಗುಳಹನಿ ಬೆರಳ ಮೇಲೆ ಸಿಡಿಯಿತೋ ಅವರು ಕಾಗೆಯಾದಂತೆ. ಉಗುಳು ತಾಗಿಸಿ ಕೊಳ್ಳದವರು ಗಿಳಿಗಳು. ಇಲ್ಲಿ ಎಂಜಲು ಮುಟ್ಟಿದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಕಾಗೆಯಾದ ಮಗು ಗಿಳಿಗಳನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಕಾಗೆ ಬಳಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಿ ಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಗಿಳಿಗಳಿಗೆ ಕಾಗೆ ಹತ್ತಿರ ಬರುತ್ತಲೇ ದೂಂಪೆ ಅಥವಾ ಸೂಂಬೆ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುವ ಅಂದರೆ ಗಿಳಿ ಮುಟ್ಟದಂತೆ ನಿರ್ಬಂಧ ವಿಧಿಸುವ ಅವಕಾಶವಿದೆ. ಗಿಳಿ ಗಿರುವ ರಕ್ಷಣೆ ಕಾಗೆಗಿಲ್ಲ. ಕಾಗೆ ಗಿಳಿ ಯಾದಂತೆ, ಗಿಳಿ ಕಾಗೆಯಾಗುವ ಅವ ಕಾಶವೇ ಇಲ್ಲದ ಈ ಆಟಗಳನ್ನು ಆಡುವವರು ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳು ಎಂಬುದು ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಅಂಶ.
ಶೀಲ ಚಾರಿತ್ರ್ಯಗಳೆಂಬ ಶುದ್ಧ ಮೌಲ್ಯ ಗಳನ್ನು ಕಾಪಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಬೇಕಾದ ಪಾಠವನ್ನು ಹೆಣ್ಣಿಗೆ ಎಳೆತನದಲ್ಲೇ ಕಲಿಸುವ, ಕಾಗೆ-ಗಿಳಿ ಆಟದ ಆಶಯವನ್ನೇ ಹೊಂದಿರು ವಂಥ ಇನ್ನೊಂದು ಆಟ ‘ಕೆರೆದಡ’. ಇದು ಹೈಸ್ಕೂಲು ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ನಮಗೆ ಬಲು ಮೆಚ್ಚಿನ ಆಟವಾಗಿತ್ತು. ಮಧ್ಯೆ ಗುಳಿ ಇರುವ ಎರಡು ದಂಡೆಗಳಂಥಾ ರಚನೆಗಳ ಮೇಲೆ ಎರಡೂ ಕಾಲುಗಳನ್ನು ಇಡುತ್ತ ಒಮ್ಮೆ ‘ಕೆರೆಬಾವಿ’, ಇನ್ನೊಮ್ಮೆ ‘ಕೆರೆದಡ’ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ‘ದಡಬಾವಿ’ ಎಂದು ಚುರುಕಾಗಿ ಸ್ಥಳ ಬದಲಾಯಿಸಬೇಕಾದ ಈ ಆಟವಾದರೂ ಅಷ್ಟೇ. ಸಮಾಜ-ಸಂಸ್ಕøತಿ-ಕುಟುಂಬಗಳು ನಿರ್ದೇಶಿಸುವ ‘ದಡ’ದ ಮೇಲೇ ನಿಂತಿರುವ, ತನ್ನನ್ನು ನುಂಗಬಹುದಾದ ಬಾವಿಯೆಂಬ ಅಪಾ ಯದ ಕುರಿತು ಸದಾ ಎಚ್ಚರವಾಗಿರಿಸುವ ಈ ಆಟವನ್ನು ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳೇ ಯಾಕೆ ಆಡುತ್ತಿದ್ದರು ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಯ ಹಿಂದೆ ನಮ್ಮ ಸಮಾಜದ ಸ್ತ್ರೀ ನಿರ್ವಚನದ ವಿನ್ಯಾಸಗಳಿವೆ. ಪಾರಂಪರಿಕವಾಗಿ ಹೆಣ್ಣು ಮಕ್ಕಳೇ ಆಡುತ್ತ ಬಂದಿರುವ ಕುಂಟಾಬಿಲ್ಲೆ, ಕಣ್ಣಾಮುಚ್ಚಾಲೆ, ಬಳೆ ಆಟ, ಲಡ್ಡು ಲಡ್ಡು ತಿಮ್ಮಯ್ಯ, ಹುಲಿದನ ಆಟ, ಚೌಕಾಭಾರ ಮುಂತಾದ ಆಟಗಳು ಹೆಣ್ಣುಮಗು ವೊಂದನ್ನು ‘ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗಿ’ಯಾಗಿ, ಭವಿಷ್ಯದ ಅಮ್ಮ ಮತ್ತು ಹೆಂಡತಿಯ ಪಾತ್ರಗಳಿಗೆ ಹೊಂದುವಂತೆ ಬೆಳೆಸುವ ಉದ್ದೇಶವನ್ನೇ ಹೊಂದಿವೆ. ‘ಹುಲಿದನ’ ಆಟವನ್ನು ಹುಡುಗಿ ಯರೇ ಆಡುತ್ತಿದ್ದರೆ, ಕೋಟೆಯ ಹೊರಗಿದ್ದು ದನವನ್ನು ಹಿಡಿಯಲೆತ್ನಿಸುವ ಹುಲಿಯಾಗು ವವಳು ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ದೇಹವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಹೊಂದಿರುವ ಶಕ್ತಿವಂತ ಹುಡುಗಿ. ಕೋಟೆಯೊಳಗೆ ಅಡಗುವ ದನವಾಗಿ ರಕ್ಷಣೆ ಪಡೆವವಳು ತೆಳ್ಳನೆಯ ದೇಹದ ಚುರುಕಾಗಿ ಓಡಬಲ್ಲ ಹುಡುಗಿ. ಆಡುವ ಮಕ್ಕಳ ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ ಹುಡುಗರು ಲಭ್ಯರಿದ್ದಾರೆಂದರೆ ಖಂಡಿತವಾಗಿ ಅವರು ‘ಹುಲಿ’ಯೇ ಆಗುವವರು! ಕಣ್ಣಾಮುಚ್ಚಾಲೆ ಆಟದ ‘ಅಜ್ಜಿ’ ಯಾವಾಗಲೂ ಕುಳಿತಲ್ಲೇ ಕುಳಿತಿದ್ದು ಹರಿದ ಉಡುಪು ಹೊಲಿಯಲು ಸೂಜಿ ಹುಡುಕುತ್ತಿರುತ್ತಾಳೆ ಎಂಬುದನ್ನೂ ಗಮನಿಸಬೇಕು.
ಯಾವುದೇ ಸಮಾಜದ ಜನಪದ ಆಟ ಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ ಒಂದು ಅಂಶ ಸ್ಪಷ್ಟ ವಾಗುತ್ತದೆ. ಅವು ಬರೇ ಮನರಂಜನೆಯ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿ ರೂಪುಗೊಂಡವು ಗಳಲ್ಲ. ಅಲ್ಲಿರುವುದು ಬದುಕಿನ ಪಾಠ. ಮನೆಯ ದನ ಆಡುಗಳನ್ನು ಮೇಯಿಸುತ್ತ ಗುಡ್ಡಹತ್ತಿ ಮರಕೋತಿ-ಚಿನ್ನಿದಾಂಡು-ಲಗೋರಿಯಂಥ ‘ಗಂಡು’ ಆಟಗಳನ್ನು ಕರಗತ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಹುಡುಗರ ಗುಂಪಿ ನಲ್ಲಿ ಎಗ್ಗಿಲ್ಲದೆ ಆಡಿದ್ದಕ್ಕೆ, ಮಹಾ ನವಮಿ ಪ್ರಯುಕ್ತ ಹುಲಿವೇಷ ಹಾಕಿ ಮನೆಮನೆ ಅಂಗಳದಲ್ಲಿ ಕುಣಿದಿದ್ದಕ್ಕೆ, ತಮ್ಮನ ಪ್ಯಾಂಟು ಧರಿಸಿ ಸೈಕಲ್ ತುಳಿದಿದ್ದಕ್ಕೆ… ಹೀಗೆ ನಾನಾ ಕಾರಣಗಳಿಗಾಗಿ ಅಮ್ಮ ಅಜ್ಜಿಯಾದಿ ಯಾಗಿ ಊರ ಮಹಿಳೆಯರಿಂದ ‘ಗಂಡು ಬೀರಿ’ ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ನಾನು ಪಡ ಕೊಂಡದ್ದು ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ನೆನಪಾಗು ತ್ತದೆ. ಸದಾ ಹುಡುಗರ ಜೊತೆ ಆಡುತ್ತ ಒಡನಾಡುತ್ತ ಅವರೂ ನಮ್ಮಂತೆಯೇ ಬೇನೆ-ಬೇಸರ ಬಲ್ಲವರು, ಅವರ ಕಣ್ಣಲ್ಲೂ ನೀರು ಬರುತ್ತೆ ಎಂಬಂಥ ಸತ್ಯಗಳನ್ನು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುವುದೂ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು.
ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಒಳಾಂಗಣ ಆಟ ಗಳನ್ನು ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳು, ಹೊರಾಂಗಣ ಆಟಗಳನ್ನು ಗಂಡುಮಕ್ಕಳು ಹೆಚ್ಚು ಇಷ್ಟಪಡು ತ್ತಾರೆ. ಹೆಣ್ಣು ಮನೆಯ ಒಳಗಿದ್ದು ಕುಟುಂಬದ ಗೋಡೆಗಳನ್ನು ಭದ್ರಪಡಿಸಿ ಕೊಳ್ಳಬೇಕಾದ, ಗಂಡು ಮನೆಯ ಹೊರಗೆ ಹೋಗಿ ಯಶಸ್ಸು ಸಾಧಿಸಿ ಹಣ ಗಳಿಸ ಬೇಕಾದ ನಮ್ಮ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂರಚನೆ ಯನ್ನು ಇದು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ. ಜಾತ್ರೆ-ಉತ್ಸವ-ಹಬ್ಬ-ಹರಿದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಮಕ್ಕಳಿಗಾಗಿ ನಡೆವ ಆಟದ ಸ್ಪರ್ಧೆಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ, ಅಲ್ಲೂ ಕಟ್ಟುವ, ಬರೆಯುವ, ಹೆಣೆಯುವ, ನೇಯುವ, ಹಾಡುವ, ಒಪ್ಪವಾಗಿಸುವ ಕೈಚಳಕದ ಆಟಗಳನ್ನು ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳಿಗಾಗಿ ಆಯೋಜಿಸಿರುತ್ತಾರೆ. ಮುಂದೆ ಸಮಾಜ ದಲ್ಲಿ, ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಆಕೆ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಕೆಲಸವಲ್ಲವೆ ಅದು? ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ನವಿರಾಗಿ ಹೆಣೆದು, ಜೋಡಿಸಿ, ಓರಣವಾಗಿ ನಿಭಾಯಿಸುವುದು. ಗಂಡುಮಕ್ಕಳಿಗಾಗಿ ಸಾಹಸ ಕ್ರೀಡೆಗಳನ್ನು ಹಮ್ಮಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಸಾಹಸ ಶೌರ್ಯಗಳೇ ಪೌರುಷದ ಮುಖ್ಯ ಲಕ್ಷಣಗಳೆಂದು ಹುಡುಗರನ್ನು ನಂಬಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಹೀಗೆ ಜನಪದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಹಾಸುಹೊಕ್ಕಾಗಿರುವ ಆಟಗಳು ಬದುಕು ಹೀಗಿದೆ ಎಂದು ತೋರಿಸುತ್ತಲೇ, ಹೀಗಿರ ಬೇಕು ಎಂಬ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನವನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ. ಆ ಮೂಲಕ ನಿಜ ಬದುಕಿಗೆ ಬಹಳ ಅಗತ್ಯವಾದ ತರಬೇತಿಯನ್ನೂ ನಿರಾಯಾಸ ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ. ಶಾಲೆಯಂಥಾ ಔಪಚಾರಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಮುಖೇನ ಪಾಠ ದೊಂದಿಗೆ ಆಟಗಳೂ ಪಠ್ಯದ ಚಟುವಟಿಕೆ ಗಳಾಗಿ, ಮಗುವಿನ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ರೂಪಣೆಯಲ್ಲಿ ದುಡಿಯುತ್ತವೆ.
ಕಂಬಳ, ಕೋಳಿಅಂಕ, ತೆಂಗಿನಕಾಯಿ ಕುಟ್ಟುವ ತಪ್ಪಂಗಾಯಿ ಆಟ, ಅಕ್ಕಿಮುಡಿ ಎತ್ತುವುದು, ತೂಟೆದಾರ (ಉರಿವ ತೆಂಗಿನ ಸೋಗೆಯ ಕಟ್ಟಿಗೆ ಬೆಂಕಿ ಹಚ್ಚಿ ಪರಸ್ಪರರ ಮೇಲೆ ಎಸೆವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ) ಮುಂತಾದ ಧಾರ್ಮಿಕ ನಿರ್ವಚನವುಳ್ಳ ಕ್ರೀಡೆಗಳ ಹಿಂದೆಯೂ ಜನಪದ ಬದುಕಿನ ಜೀವನಾ ವರ್ತನ ಮತ್ತು ವಾರ್ಷಿಕಾವರ್ತನದ ಸಮೃದ್ಧ ಗ್ರಹಿಕೆಗಳಿವೆ. ಆಟಗಳ ವಿಶ್ಲೇ ಷಣೆಯ ಮೂಲಕ ಬದುಕಿನ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗುವುದರಿಂದ ಆಟಗಳು ಏಕಕಾಲಕ್ಕೆ ಲೋಕದೃಷ್ಟಿಯ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಗಳೂ ಗತಿಬಿಂಬ ಗಳೂ ಆಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.
