ಭಾರತೀಯ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಹೃದಯವೇ ಮತದಾನ ಹಕ್ಕು. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ವಯಸ್ಕ ಭಾರತೀಯ ನಾಗರಿಕನಿಗೂ ಮತ ಚಲಾಯಿಸುವ ಹಕ್ಕು ಇರುವುದೇ ನಮ್ಮ ಸಂವಿಧಾನದ ಮಹತ್ವದ ಭರವಸೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ಹಕ್ಕಿನ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಅನುಷ್ಠಾನಕ್ಕೆ ಆಧಾರವಾಗಿರುವುದು ಸರಿಯಾದ ಹಾಗೂ ನಿಖರವಾದ ಮತದಾರರ ಪಟ್ಟಿ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಮತದಾರರ ಪಟ್ಟಿಯ ತಯಾರಿ ಮತ್ತು ಪರಿಷ್ಕರಣೆ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಪಾರದರ್ಶಕವಾಗಿಯೂ, ನ್ಯಾಯಸಮ್ಮತವಾಗಿಯೂ, ಎಲ್ಲ ನಾಗರಿಕರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆಯೂ ಇರಬೇಕಾಗಿದೆ. ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಭಾರತ ಚುನಾವಣಾ ಆಯೋಗ ಜಾರಿಗೆ ತಂದಿರುವ ವಿಶೇಷ ತೀವ್ರ ಮತದಾರರ ಪಟ್ಟಿ ಪರಿಷ್ಕರಣೆ (Special Intensive Revision – SIR) ಕ್ರಮ ದೇಶದಾದ್ಯಂತ ವ್ಯಾಪಕ ಚರ್ಚೆ ಹಾಗೂ ಗಂಭೀರ ವಿರೋಧಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ.
ಮತದಾರರ ಪಟ್ಟಿಯ ಪರಿಷ್ಕರಣೆ ಹೊಸ ವಿಚಾರವಲ್ಲ. ಭಾರತ ಸಂವಿಧಾನದ ವಿಧಿ 324ರ ಪ್ರಕಾರ, ಚುನಾವಣಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ ಮತ್ತು ನಿಯಂತ್ರಣ ಮಾಡುವ ಅಧಿಕಾರ ಭಾರತ ಚುನಾವಣಾ ಆಯೋಗಕ್ಕೆ ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಜೊತೆಗೆ, ಜನಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳ ಕಾಯಿದೆ, 1950 ಹಾಗೂ **ಮತದಾರರ ನೋಂದಣಿ ನಿಯಮಗಳು, 1960** ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮತದಾರರ ಪಟ್ಟಿಯ ತಯಾರಿ ಮತ್ತು ಪರಿಷ್ಕರಣೆ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಈ ಪರಿಷ್ಕರಣೆಯನ್ನು ತೀವ್ರ ಪರಿಷ್ಕರಣೆ, ಸಾರಾಂಶ ಪರಿಷ್ಕರಣೆ ಮತ್ತು ಭಾಗಶಃ ಪರಿಷ್ಕರಣೆ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಆದರೆ “ವಿಶೇಷ ತೀವ್ರ ಮತದಾರರ ಪಟ್ಟಿ ಪರಿಷ್ಕರಣೆ” ಎಂಬ ಪದಪ್ರಯೋಗಕ್ಕೆ ಕಾನೂನಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವಿಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಗಮನಾರ್ಹ ಅಂಶವಾಗಿದೆ.
SIR ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಮೊದಲ ಹಂತವನ್ನು ಎಣಿಕೆ ಹಂತ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಬೂತ್ ಲೆವಲ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಮನೆಮನೆಗೆ ಎರಡು ಬಾರಿ ಭೇಟಿ ನೀಡಿ ಪೂರ್ವಭರಿತ ಅರ್ಜಿಗಳನ್ನು ವಿತರಿಸಿ, ನಂತರ ಅದನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಅರ್ಜಿ ಯಲ್ಲಿ EPIC (ಮತದಾರ ಗುರತಿನ ಚೀಟಿ ) ಸಂಖ್ಯೆ, ವಿಳಾಸ, ಕ್ಷೇತ್ರ ವಿವರಗಳನ್ನು ಕೇಳಲಾಗಿದೆ.ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಹಿಂತಿರುಗಿಸಿದ ನಂತರ ಅದರ ನಕಲಿ ಪ್ರತಿಯನ್ನು ಹಾಗೂ ಸ್ವೀಕೃತಿ ರಸೀದಿಯನ್ನು ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಂದ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಮತದಾರರು 2002 ರ ಮತದಾರರ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಹೆಸರು ಅಥವಾ ಕುಟುಂಬದವರ ಹೆಸರು ಇದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಸಹಾಯ ಪಡೆಯುವ ಮೂಲಕ ಸಾಬೀತುಪಡಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.
ಚುನಾವಣಾ ಆಯೋಗ ಹೇಳುವಂತೆ ಈ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ದಾಖಲೆ ಸಲ್ಲಿಕೆ ಕಡ್ಡಾಯವಲ್ಲ .ಆದರೆ 2002ರ ಪಟ್ಟಿ ಜೊತೆ ಲಿಂಕ್ ತೋರಿಸದಿದ್ದರೆ ಮತದಾನದ ಪಟ್ಟಿಯಿಂದ ತೆಗೆಯುವ ಅಪಾಯವಿದೆ . ನಂತರ ಕರಡು ಮತದಾರರ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಿ ,2002 ರ ಮತದಾರರ ಪಟ್ಟಿಗೆ ಲಿಂಕ್ ಹೊಂದಿರುವವರ ಹೆಸರು ಮಾತ್ರ ಕರಡುಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಾಗುವುದು.ಅದಾದ ಬಳಿಕ ಕರಡುಪಟ್ಟಿ ಹಕ್ಕುಗಳು ಮತ್ತು ಆಕ್ಷೇಪಣೆಗಳ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಯಾವುದಾದರೂ ಮತದಾರರ ಅರ್ಹತೆ ಸಂದೇಹಾಸ್ಪದವಾಗಿದ್ದರೆ ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ತನಿಖೆ ನಡೆಸಬಹುದು , ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮತದಾರರ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಲಿಂಕ್ ಆಗದ ಜನರಿಗೆ ನೋಟಿಸು ನೀಡಿ, ಹೆಚ್ಚುವರಿ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಕೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. . ಈ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಪೌರತ್ವಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಕೇಳಲಾಗುತ್ತಿರುವುದು ವ್ಯಾಪಕ ಚರ್ಚೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಮತದಾರರ ಪಟ್ಟಿಯ ಪರಿಷ್ಕರಣೆ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯೇ ಪೌರತ್ವ ಪರಿಶೀಲನೆಯ ರೂಪವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಿದೆ ಎಂಬ ಆತಂಕ ವ್ಯಕ್ತವಾಗುತ್ತಿದೆ.
ಚುನಾವಣಾ ಆಯೋಗದ ಪ್ರಕಾರ, ಈ ಕ್ರಮದ ಉದ್ದೇಶ ಎಲ್ಲ ಅರ್ಹ ನಾಗರಿಕರನ್ನು ಮತದಾರರ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸುವುದು, ಅನರ್ಹರನ್ನು ಹೊರಗಿಡುವುದು ಮತ್ತು ಚುನಾವಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಪಾರದರ್ಶಕತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ನೆಲಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಅನುಭವಗಳು ಮತ್ತು ವಿವಿಧ ವಲಯಗಳಿಂದ ವ್ಯಕ್ತವಾಗುತ್ತಿರುವ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳು ಈ ಉದ್ದೇಶಗಳ ಅನುಷ್ಠಾನ ಕುರಿತು ಗಂಭೀರ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಎಬ್ಬಿಸುತ್ತಿವೆ. ವಾಸ್ತವದಲ್ಲಿ, ಈ ಕ್ರಮ ಮತದಾರರ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ಬದಲು ಅವರನ್ನು ಹೊರಗಿಡುವ ಸಾಧನವಾಗುತ್ತಿದೆಯೇ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ಉದ್ಭವಿಸುತ್ತದೆ.
SIR ಕ್ರಮದ ವಿರುದ್ಧ ಪ್ರಮುಖ ಆಕ್ಷೇಪಣೆ ಎಂದರೆ, ಮತದಾರರ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ತಲೆಕೆಳಗಾಗಿಸಿರುವುದು. ಕಾನೂನುಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಮತದಾರರ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ತಯಾರಿಸುವ ಮತ್ತು ಶುದ್ಧೀಕರಿಸುವ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆ ಚುನಾವಣಾ ಆಯೋಗದ್ದಾಗಿರಬೇಕು. ಆದರೆ ಈ ಕ್ರಮದ ಮೂಲಕ ಈಗಾಗಲೇ ಮತದಾರರಾಗಿರುವ ನಾಗರಿಕರೇ ಮತ್ತೆ ತಮ್ಮ ಅರ್ಹತೆಯನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸಬೇಕಾದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿದೆ. ಅಗತ್ಯ ದಾಖಲೆಗಳಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಅವರ ಹೆಸರನ್ನು ಪಟ್ಟಿಯಿಂದ ಅಳಿಸುವ ಅಪಾಯ ಎದುರಾಗುತ್ತಿದೆ. ಇದು ಕಾನೂನು ಮೌಲ್ಯಗಳಿಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿದೆ ಎಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ವ್ಯಕ್ತವಾಗುತ್ತಿದೆ.
ಇನ್ನೊಂದು ಗಂಭೀರ ಆಕ್ಷೇಪಣೆ ಎಂದರೆ, ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಪೌರತ್ವ ಪರೀಕ್ಷೆಯಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಿರುವುದು. ಜನನ ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರ, ಪೋಷಕರ ದಾಖಲೆಗಳು ಹಾಗೂ ಹಳೆಯ ಮತದಾರರ ಪಟ್ಟಿಯ ಲಿಂಕ್ ಮುಂತಾದ ದಾಖಲೆಗಳು ಬಡವರು, ವಲಸೆ ಕಾರ್ಮಿಕರು, ದಲಿತರು, ಆದಿವಾಸಿಗಳು ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಸುಲಭವಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲ. ಈ ಕಾರಣದಿಂದ, ವಿರೋಧಿಗಳ ಅಭಿಪ್ರಾಯದಲ್ಲಿ, SIR ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ **ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ನಾಗರಿಕರ ನೋಂದಣಿ ಪಟ್ಟಿ (ಎನ್ಆರ್ಸಿ)**ಗೆ ಹೋಲುವ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ ಎಂಬ ಆತಂಕ ಮೂಡಿದೆ.
ಕಳೆದ ಎರಡು ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಬಾರಿ ಮತದಾರರ ಪಟ್ಟಿಯ ಪರಿಷ್ಕರಣೆ ನಡೆದಿದ್ದರೂ, 2002–03ರ ಹಳೆಯ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಆಧಾರವಾಗಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಸಮಂಜಸವಾದ ಕಾರಣ ನೀಡಲಾಗಿಲ್ಲ. ಇದರಿಂದ ಇತ್ತೀಚಿನ ಪರಿಷ್ಕರಣೆಗಳನ್ನೇ ಪ್ರಶ್ನಿಸುವ ಸ್ಥಿತಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿದ್ದು, ಲಕ್ಷಾಂತರ ಅರ್ಹ ಮತದಾರರು ಪಟ್ಟಿಯಿಂದ ಹೊರಗುಳಿಯುವ ಅಪಾಯ ಎದುರಾಗಿದೆ.
ಈ ಕ್ರಮವು ವಲಸೆ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಮೇಲೆ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಗಂಭೀರ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತಿದೆ. ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕಾಗಿ ಬೇರೆ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ಕಾರ್ಮಿಕರನ್ನು “ಸಾಮಾನ್ಯ ನಿವಾಸಿ ಅಲ್ಲ” ಎಂಬ ಕಾರಣ ನೀಡಿ ಮೂಲ ರಾಜ್ಯದ ಮತದಾರರ ಪಟ್ಟಿಯಿಂದ ತೆಗೆದುಹಾಕಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ವಿದೇಶದಲ್ಲಿರುವವರಿಗೆ ವಿದೇಶ ನಿವಾಸಿ ಮತದಾರ ಎಂಬ ವಿಶೇಷ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇರುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ, ಇದು **ಸಂವಿಧಾನದ ವಿಧಿ 14ರ ಸಮಾನತೆ ಹಕ್ಕಿನ ಆತ್ಮಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿದೆ** ಎಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ವ್ಯಕ್ತವಾಗುತ್ತದೆ.
ಬಿಹಾರದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ವಿಶೇಷ ತೀವ್ರ ಮತದಾರರ ಪಟ್ಟಿ ಪರಿಷ್ಕರಣೆ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಈ ಕ್ರಮದ ಅಪಾಯವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ವಿವಿಧ ವರದಿಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಅಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 65 ಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಮತದಾರರು ಪಟ್ಟಿಯಿಂದ ಹೊರಗುಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು. ಆದರೂ ಅಂತಿಮ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ನಕಲಿ ಹೆಸರುಗಳು ಉಳಿದಿರುವುದರಿಂದ, ಈ ಕ್ರಮ ತನ್ನ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಸಾಧಿಸಲು ವಿಫಲವಾಗಿದೆ ಎಂಬ ಟೀಕೆ ಕೇಳಿಬಂದಿದೆ.
ಭಾರತ ಸಂವಿಧಾನದ ರಚನಾಕಾರರಾದ ಡಾ. ಬಿ.ಆರ್. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರು ಕಲ್ಪಿಸಿದ್ದ ಚುನಾವಣಾ ಆಯೋಗವು ಸಂಪೂರ್ಣ ಸ್ವತಂತ್ರ, ತಟಸ್ಥ ಮತ್ತು ಪಕ್ಷಪಾತರಹಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿರಬೇಕು. ಆದರೆ SIR ಜಾರಿಯ ವಿಧಾನ, ಅತಿಯಾದ ಅಧಿಕಾರ ಹಾಗೂ ಮೇಲ್ಮನವಿ ಅವಕಾಶಗಳ ಕೊರತೆ ಚುನಾವಣಾ ಆಯೋಗದ ಸ್ವತಂತ್ರತೆ ಕುರಿತಾಗಿ ಗಂಭೀರ ಸಂಶಯಗಳನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕುತ್ತಿದೆ.
ಈ ಕ್ರಮವು ಸಂವಿಧಾನದ ವಿಧಿ 14ರ ಸಮಾನತೆ ಹಕ್ಕು, ವಿಧಿ 21ರ ಜೀವನ ಮತ್ತು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಹಕ್ಕು ಹಾಗೂ ವಿಧಿ 326ರ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ವಯಸ್ಕ ಮತಹಕ್ಕಿನ ಮೇಲೆ ನೇರ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತಿದೆ. ಮತದಾನ ಹಕ್ಕು ಸರ್ಕಾರದ ಅನುಗ್ರಹವಲ್ಲ; ಅದು ಸಂವಿಧಾನ ನೀಡಿರುವ ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕು ಎಂಬುದನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಮನಗಾಣಬೇಕು.
ಒಟ್ಟಾರೆ, ಮತದಾರರ ಪಟ್ಟಿಯ ಶುದ್ಧೀಕರಣ ಅಗತ್ಯವಿದ್ದರೂ ಅದು ಜನರನ್ನು ಹೊರಗಿಡುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಾಗಬಾರದು. ಬಡವರ ಮತ್ತು ಅಂಚಿನ ಸಮುದಾಯಗಳ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಕಸಿದುಕೊಳ್ಳುವ ಸಾಧನವಾಗಬಾರದು. ಪೌರತ್ವ ಪರೀಕ್ಷೆಯ ರೂಪವನ್ನು ತಾಳಬಾರದು. ಅತಿ ವಿಚಿತ್ರವೆಂದರೆ ಪ್ರಜಾತಂತ್ರ ದಲ್ಲಿ ಜನರು ತಮ್ಮ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುವ ಬದಲು ಸರಕರವೇ ತನ್ನ ಮತದಾರರನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ. ವಿಶೇಷ ತೀವ್ರ ಮತದಾರರ ಪಟ್ಟಿ ಪರಿಷ್ಕರಣೆ ಎಂಬುದು ಕೇವಲ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಕ್ರಮವಲ್ಲ; ಅದು ಭಾರತದ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಆತ್ಮಕ್ಕೆ ನೇರವಾಗಿ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿಷಯವಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಈ ಕ್ರಮವನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರುವಾಗ ಸಂವಿಧಾನಾತ್ಮಕ ಮೌಲ್ಯಗಳು, ಮಾನವೀಯತೆ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಸಮ್ಮತತೆಯನ್ನು ಕಾಪಾಡುವುದು ಅತ್ಯಾವಶ್ಯಕ. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ಈ ಕ್ರಮ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವವನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುವ ಬದಲು ಅದನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸುವ ಅಪಾಯವಿದೆ.
ಇಂಕ್ ಡಬ್ಬಿ.ಕಾಂ (ನಿಮ್ಮ ಆಲೋಚನೆಗಳಿಗೆ ಇಂಕ್ ನೀಡಿರಿ).
ಇಂಕ್ ಡಬ್ಬಿ ವೆಬ್ ಪೋರ್ಟಲ್ ಇದೊಂದು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ-ಯುವಜನರ ವಿಚಾರ, ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಆಲೋಚನೆ, ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ಮುಕ್ತವಾಗಿ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಲು ಕಲ್ಪಿಸಿದ ವೇದಿಕೆಯಾಗಿದೆ.
www.inkdabbi.com
